پنل تخصصی “بانکداری اسلامی” از سلسله پنل­ های تخصصی متاراد با مشارکت معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه و اندیشکده اقتصاد ایران دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع)، روز شنبه 19 شهریور 1401 در سالن شهید صدر دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع)، برگزار گردید.

بررسی چالش­ ها و فرصت های پیش روی بانکداری اسلامی در تعامل با پدیده های نوظهور فناورانه در حوزه متاورس، رمزارزها و اقتصاد دیجیتال، با حضور اساتید برجسته از حوزه علمیه و دانشگاه با تخصص های مختلف در حوزه های مختلف اقتصاد، اهم موضوعات مورد بحث در این نشست بود. در ابتدای این نشست، حجت الاسلام کشاورز، عضو هیات علمی جامعه المصطفی و عضو سابق شورای فقهی بانکداری جمهوری اسلامی ایران، در خصوص لزوم آگاهی بخشی به آحاد جامعه در برخورد با پدیده های نوظهور در حوزه اقتصاد دیجیتال تاکید کردند و رفتارهای غلط جامعه در بهره ­برداری از پتانسیل­ های نوظهور اقتصادی به علت عدم آشنایی ایشان با مولفه­ های آن و به تبع آن، خسارات فراوان ناشی از این رفتارها را سبب ساز تصمیمات غیرصواب در امر سیاستگذاری در این حوزه دانستند. وی تعدد دستگاه های حاکمیتی سیاستگذار در حوزه اقتصاد دیجیتال و تناقض سیاست های اعمالی در این حوزه را، یکی از عوامل مهم در از بین بردن سرمایه­ های اجتماعی مردم برشمردند. ایشان مولفه عدم تمرکز در اقتصاد دیجیتال را یکی از ویژگی­ های این پدیده نوظهور دانستند که بایستی از این مزیت به درستی در راستای تحقق اهداف اقتصادی کشور بهره برد. در ادامه، کامران ندری اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق (ع)، ضمن اشاره به پیچیدگی­ های مولفه های اقتصاد دیجیتال، به تشریح انواع نظام پولی پرداختند و اقتصاد دیجیتال را از نوع نظام پولی دارای ارزش اعتباری برشمردند. وی در ادامه، علت بوجود آمدن بحران­ های بانکی و نقش بانک­ های مرکزی در کنترل این بحران­ ها را تشریح نمودند و این سوال کلیدی را مطرح نمودند که آیا حاکمیت، مسوول سود و زیان جامعه در تعامل با پدیده­ های نوظهور اقتصادی است؟ ایشان، نقش حاکمیت را صرفا در افزایش سواد مالی آحاد جامعه علی الخصوص مدیران تصمیم­ گیر در حوزه های اقتصادی دانستند و بر عدم تشویق و ترغیب آحاد جامعه از سوی حاکمیت در ورود به بازارهای مختلف مالی تاکید داشتند، موضوعی که در گذشته­، بارها اتفاق افتاده است و سبب کاهش سرمایه اجتماعی جامعه شده است. حسین عیوض لو، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق (ع)، دیگر سخنران این نشست تخصصی بود. وی با ارایه بحث “بانکداری اسلامی از نظریه تا عملکرد”، ابتدا مبانی نظری بانکداری اسلامی را تشریح نموده و  مقایسه جامعی بین مولفه  های بانکداری اسلامی با بانکداری بدون ربا ارایه دادند. ایشان ضمن آسیب شناسی موضع گیری های فقهی در موضوعات مستحدثه، ورود به حوزه اقتصاد دیجیتال را با فقه جزءنگر، مناسب ندانستند و بر تولید نظریه­ های مختلف در حوزه اقتصاد دیجیتال از سوی متخصصین و فعالین این حوزه تاکید داشتند و سپس ورود مراجع عظام و موضع گیری های فقهی ایشان بر روی نظریه­  های ارایه شده در این حوزه را، راه حلی مناسب و کارا، جهت حل مسایل فقهی در حوزه اقتصاد دیجیتال برشمردند. احمد شعبانی عضو شورای عالی بورس و اوراق بهادر و هیات علمی دانشگاه امام صادق (ع)، ضمن اشاره به این مهم که اقتصاد دیجیتال، محصول توسعه فناوری در حوزه زیرساخت ها است به ماهیت عدم کنترل ناپذیری این فناوری از سوی حاکمیت، اشاره داشتند و تغییر نگاه حاکمیت در تعامل با این پدیده ­های نوظهور را شرط اصلی حکمرانی در این حوزه دانستند. اسماعیل حسن زاده، مدیر کل مشارکت های مردمی و سرمایه­ های اجتماعی قوه قضاییه، ضمن اشاره بر ضرورت ورود حاکمیت در بخش تنظیم گری و برنامه ریزی در مواجهه با پدیده ­های نوظهور فناورانه، عدم حضور در این فضاها را از سوی دستگاه های سیاستگذار، خسارت بار دانستند و اولین قربانی این رویکرد را خود حاکمیت دانستند. در ادامه، محسن رضایی فارغ التحصیل مقطع دکتری در رشته اقتصاد از دانشگاه امام صادق (ع)، فضای مجازی را یک انقلاب تمدنی برشمردند و بر سلطه داشتن بر مولفه ها و پارامترهای مختلف این فضا، تاکید داشتند.

در پایان نشست، حجت الاسلام کشاورز، ضمن جمع بندی مباحث مطرح شده در نشست، دو موضوع الف) عدم تمرکز در حوزه اقتصاد دیجیتال و ماهیت فرامرزی بودن آن و مسوولیت پذیری یا عدم مسوولیت پذیری دولت ها در این حوزه و ب) روش تحلیلی برای کشف نظام اقتصاد اسلامی بر پایه حرکت از اصول زيربنایی ثابت به قواعد راهبردی متغیر، موارد مهمی دانستند که بایستی در نشست­ های آتی، مورد بررسی قرار گیرند.